สิริยา จันทร์อ่อน: โครงงานสะเต็มสีย้อมผ้าจากใบเตย

โครงงานสะเต็มศึกษา
หน่วยบูรณาการวิถีพอเพียง

เรื่อง ลูกวรนารีในวิถีพอเพียงและสารเคมีในชีวิตประจำวัน

โดย

1.เด็กชายจอมชนก สุขจันทร์

2.เด็กชายวรวรัญช์ นันทสูวรรณ

3.เด็กหญิงชัญญา โชตินะกิจ

4.เด็กหญิงเยาวภา กุกุทพันธ์

5.เด็กหญิงสิริยา จันทร์อ่อน

ครูประจำวิชา

กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ :ครู จุฑามาศ

กลุ่มสาระการเรียนรู้คณิตศาสตร์ :ครู สุฐิยา

กลุ่มสาระการเรียนรู้ภาษาไทย :ครู กัลยาณี

กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม :ครู เฉลิมศรี

กลุ่มสาระการเรียนรู้สุขศึกษา และพลศึกษา :ครู จราภรณ์/ครูธีรยุทธ

กลุ่มสาระการเรียนรู้ศิลปะ :ครู สุเมศ

กลุ่มสาระการเรียนรู้การงานอาชีพและเทคโนโลยี :ครู สุนันทา

กลุ่มสาระการเรียนรู้ภาษาต่างประเทศ :ครู จำเนียน

กลุ่มสาระการเรียนรู้กิจกรรมแนะแนว :ครู อรพินท์

โรงเรียนวรนารีเฉลิม จังหวัดสงขลา

รายงานนี้เป็นส่วนประกอบของโครงงานสะเต็ม ระดับชั้นมัธยมศึกษาปีที่2/7

บทคัดย่อ

โครงงานสะเต็มศึกษาเรื่อง สีย้อมผ้าจากใบเตย จุดมุ่งหมายเพื่อลดปัญหาการเกิดอันตรายจากการสูดดมสารเคมีที่ไม่บริสุทธิ์และลดปัญหาการใช้จ่ายและหันมาใช้เวลาว่างให้เกิดประโยชน์ แล้วยังช่วยลดปัญหาสีที่ไม่มีประสิทธิภาพอีกด้วย

ส่วนประกอบของโครงงาน 1.ตัวแปรต้นคือ สารสกัดจากสีที่ได้จากต้นใบเตย 2.ตัวแปลตามคือ ผ้าที่จะนำมาย้อมกับสี 3.ตัวแปลควบคุมคือ ปริมาณของสีและขนานของผ้า วิธีการดำเนินงาน 1.วัสดุ อุปกรณ์ เครื่องมือ 2.ขั้นตอนการดำเนินโครงงาน

กิตติกรรมประกาศ

การทำโครงงาน เรื่องสีย้อมผ้าจากใบเตย สำเร็จได้เนื่องจากคณะผู้จัดทำร่วมได้รับความสนับสนุนเป็นอย่างดีจาก คณะครูอาจารย์ ที่คอยให้คำปรึกษาและคอยช่วยเหลือกับการทำโครงงานนี้ เรื่องสีย้อมผ้าจากใบเตยและขอบคุณเพื่อนๆที่คอยเป็นกำลังใจให้ตลอดการสำเร็จ คณะผู้จัดทำต้องขอบคุณเป็นอย่างสูง

สารบัญ

หน้า

บทคัดย่อ ก

กิตติกรรมประกาศ ข

สารบัญ ค

สารบัญตาราง ง

สารบัญรูปภาพ จ

บทที่1บทนำ 1

1.1 แนวคิดที่มาของโครงงาน 1

1.2 วัตถุประสงค์ของโครงงาน 1

1.3 ขอบเขตของโครงงาน 1

1.4 ประโยชน์ที่ได้รับ 1

บทที่2 เอกสารที่เกี่ยวข้อง 2 2.1ใบเตย 2

2.2 การใช้ประโยชน์ 2

บทที่3วิธีการดำเนินงานโครง 5

3.1วัสดุ อุปกรณ์ เครื่องมือ 5

3.2ขั้นตอนการดำเนินโครงงาน 5

บทที่4 ผลการดำเนินงาน 7 4.1 ผลการดำเนินงาน 7

4.2 การนำไปใช้ 7

บทที่5 สรุป อภิปรายและข้อเสนอแนะ 8

5.1สรุปผลการดำเนินงานโครงงาน 8

5.2 ปัญหาและอุปสรรค 8

5.3ข้อเสนอแนะและแนวทางในการพัฒนา8

บรรณานุกรม 9

สารบัญตาราง

หน้า

ตารางที่4.1ตารางแสดงผลการทดลองสีย้อมผ้าจากใบเตย 7

สารบัญรูปภาพ

หน้า

ภาพที่ 2.1 ใบเตย 2

ภาพที่3.1นำใบเตยมาตัดเป็นชิ้นเล็กๆ 5

ภาพที่3.2นำใบเตยกับน้ำเปล่ามาใส่ในเครื่อง 5

ภาพที่3.3ปั้นให้ละเอียดพอสมควร 6

ภาพที่3.4ให้เทน้ำใบเตยลงในกระชอนเพื่อแยกน้ำกับใบเตย 6

ภาพที่3.5นำใบเตยไปต้มให้เดือดแล้วปิดไฟแล้วค่อยนำผ้าลงไปแช่อยู่กับน้ำสีใบเตย 6

ภาพที่3.6นำผ้าไปตากจนแห้ง 6

ภาพที่3.7นำผ้าไปซักและเสร็จสมบูรณ์ 6

บทที่1

บทนำ

1.1 แนวคิดที่มาของโครงงาน

ในปัจจุบันผ้าที่ย้อมสีมีเป็นจำนวนมากในชีวิตประจำวัน จึงมีการผลิตผ้าย้อมสีมากขึ้น หลากหลายสีหลายยี่ห้อหลายราคา แล้วแต่ผู้บริโภคจะเลือกใช้ ซึ่งมีการสูญเสียเงินในการซื่อ ดังดั้นกลุ่มของดิฉันจึงมีความสนใจในการทำสีย้อมผ้าจากธรรมชาติ เพื่อลดต้นทุนในการซื่อผ้าย้อม ผ้าย้อมสีจากธรรมชาติต้องอาศัยกระบวนการความคิดสร้างสรรค์เป็นระบบกระบวนการกลุ่ม ร่วมแรงร่วมใจกันระหว่างนักเรียนและครู เพื่อสร้างวัตกรรมให้เหมาะสมกับสภาพแวดล้อม คือการผลิตสีย้อมผ้าที่หาวัสดุจากธรรมชาติสกัดเป็นส่วนประกอบของผ้าย้อมสีจากธรรมชาติทำให้ได้สีย้อมผ้าที่สวยงามและลดค่าใช้จ่าย

1.2 วัตถุประสงค์ของโครงงาน

1.เพื่อศึกษาการย้อมผ้าโดยการใช้สีจากธรรมชาติ

2.เพื่อให้ได้สีที่บริสุทธิ์จากธรรมชาติ

1.3 ขอบเขตของโครงงาน

สถานที่ทำงานบ้านของ เด็กชายจอมชนก สุขจันทร์ เวลาในการทำโครงงาน เดือนมิถุนายน-เดือนสิงหาคม

1.4ประโยชน์ที่ได้รับ

1.ประหยัดค่าใช้จ่าย

2.ใช้เวลาว่างให้เกิดประโยชน์

3.ผลิตภัณฑ์ที่ได้ไม่มีสารเคมีทำให้ไม่เป็นอันตรายต่อสุขภาพ

บทที่2

เอกสารที่เกี่ยวข้อง

ภาพที่ 2.1 ใบเตย

2.1ใบเตย

ใบเตย หรือ เตยหอม ชื่อวิทยาศาสตร์: Pandanusamaryllifolius come เป็นไม้ยืนต้นพุ่มเล็ก ขึ้นเป็นกอ ลำต้นอยู่ใต้ดิน ใบเป็นใบเดี่ยว เรียงสลับเวียนเป็นเกลียวขึ้นไปจนถึงยอด ใบเป็นทางยาว สีอ่อน ค่อนข้างนิ่ม เป็นมันเผือก ขอบใบเรียบ ในใบมีกลิ่นหอมจากน้ำมันขอมลูกเขย สีเขียวจากใบเตยเป็นสีของคลอฟอฟิลล์ ใช้แต่งสีขนมได้

2.2 การใช้ประโยชน์

1.ช่วยบำรุงหัวใจให้ชุ่มชื่น และช่วยลดอัตราการเต้นของหัวใจ (น้ำใบเตย)

2.การดื่มน้ำใบเตยจะช่วยดับกระหายคลายร้อนได้เป็นอย่างดี เพราะใบเตยมีกลิ่นหอมเย็น ดื่มแล้วจึงรู้สึกสดชื่น ผ่อนคลาย

3.รสหวานเย็นของใบเตยช่วยชูกำลังได้

4.การดื่มน้ำใบเตยช่วยแก้อาการอ่อนเพลียของร่างกายได้

5.ช่วยปรับสมดุลในร่างกาย

6.ช่วยป้องกันการแข็งตัวของหลอดเลือด

2.3 งานวิจัยที่เกี่ยวข้อง

1.การย้อมขมิ้น

การใช้ขมิ้นผงเพื่อความสะดวก และเป็นขมิ้นประเภทเดียวกับที่เราทำอาหารและขัดตัวด้วย หาซื้อได้ง่ายๆ จากตลาด ซูเปอร์มาร์เกต หรือร้านออนไลน์ต่างๆ แถมยังราคาไม่แพงอีกด้วย วิธีทำก็เพียงแค่ต้มน้ำในหม้อใหญ่ๆ ด้วยไฟกลาง ใส่ขมิ้นผงลงไป 5 ช้อนโต๊ะค่ะ หากจะทำผ้ามัดย้อม ก็ใช้หนังยางมัดผ้าให้แน่นส่วนผ้าที่ให้สำหรับการย้อมควรเป็นผ้าสีอ่อนอย่างขาวหรือครีม ก่อนใส่ผ้าสำหรับย้อมลงไปในหม้อผสมขมิ้นเดือดๆ ให้นำผ้าไปแช่น้ำเย็นหรือน้ำธรรมดาก่อน จะช่วยให้ผ้าดูดสีน้ำขมิ้นได้ดีขึ้น บิดผ้าให้หมาด เมื่อน้ำขมิ้นเดือดให้ลดไฟต่ำลงแล้วจึงใส่ผ้าลงไป ต้มต่อไปอีก 1 ชั่วโมง หมั่นค้นเพื่อให้สีติดทั่วถึง เมื่อครบกำหนดเวลาแล้วก็ยกหม้อลง ปล่อยให้เย็น 15 นาที จากนั้นจึงนำผ้ามาล้างน้ำธรรมดาเพื่อล้างสีส่วนเกินออก ให้เหลือแต่สีที่ติดในเนื้อผ้าแล้ว ถ้าทำผ้ามัดย้อมก็ให้แกะหนังยางออก ตากให้แห้ง เป็นอันเสร็จสิ้นกระบวนการ

2.การย้อมกาแฟ

ใช้ผงกาแฟสำเร็จรูป 1 ถ้วย ผสมน้ำ 4 ถ้วย นำไปต้มให้เดือด พอเดือดแล้วให้ปิดไฟ รอจนกว่าน้ำจะเย็นแล้วจุ่มผ้าลงในน้ำกาแฟให้ชุ่ม จากนั้นนำผ้าขึ้นมาบิดให้หมาด ตากให้แห้ง หรือจะเอาเข้าเตาอบก็ได้ แผ่ผ้าบนถาดอบ นำเข้าเตาอบอุณหภูมิ 250 องศา ประมาณ 5 นาทีหรือน้อยกว่านั้น สีของผ้าด้านบนจะซีดลงเล็กน้อย ส่วนด้านหลังจะปรากฏสีน้ำตาลของกาแฟเข้มมากขึ้นตามรอยยับ แต่ถ้าไม่อยากให้เห็นรอยยับชัดเจน และไม่อยากเอาไปอบ ก็สามารถตากแดดได้ตามปกติ

3.การย้อมแบล็กเบอร์รี

นำผ้าที่จะย้อมต้มในน้ำเปล่าผสมเกลือประมาณ 1 ชั่วโมง การใช้ผ้าคอตตอนหรือผ้าเส้นใยธรรมชาติ เพราะสีจะติดง่ายและติดทนกว่า จากนั้นล้างด้วยน้ำเย็น บิดให้หมาดแล้วพักไว้ มาเตรียมส่วนผสมสีจากผลแบล็กเบอร์รี ใช้แบล็กเบอร์รี 1 ส่วนต่อน้ำ 4 ส่วน ต้มให้เดือดปุดๆ สัก 15 นาที แล้วกรอกเอาแต่น้ำ ทิ้งไว้ให้เย็นลง จากนั้นนำผ้ามาจุ่มลงไป ทิ้งไว้ 10 นาที นำผ้าขึ้นแล้วล้างออกด้วยน้ำสะอาด นำผ้าไปตากให้แห้ง เป็นอันเสร็จ สีอาจจะซีดลงเล็กน้อย

4.การย้อมชบา

ใช้ดอกชบาแห้งประมาณ 4 กำมือใส่ลงไปในน้ำ ซึ่งปริมาณน้ำก็ให้พอท่วมผ้าที่จะย้อม จากนั้นทิ้งไว้กลางแดดสักพักจนสีเริ่มออก แล้วจึงนำผ้าที่ต้องการย้อมใส่ลงไป กดผ้าให้จมน้ำให้พื้นที่ทุกส่วนได้โดนน้ำ สีจะได้ติด ทิ้งไว้อย่างน้อย 1-3 วัน คนผ้าบ้างเป็นบางครั้ง ยิ่งทิ้งไว้นาน สีจะยิ่งซึมเข้าไปในผ้าได้มากขึ้น จากนั้นนำไปซักในน้ำสะอาด ตากให้แห้ง แล้วเราก็จะได้ผ้าสีชมพูอ่อน

5.การย้อมเปลือกหอมใหญ่

เริ่มจากเตรียมผ้าที่จะย้อมโดยนำไปต้มหรือแช่ในน้ำร้อนสัก 1 ชั่วโมง บิดให้หมาดๆ และพักไว้ ส่วนเปลือกหอมใหญ่ควรจะมีเยอะพอสมควร ยิ่งเยอะยิ่งดี เพื่อจะได้เม็ดสีเยอะๆ นำเปลือกหอมใหญ่ไปต้มในน้ำเดือดๆ ประมาณ 1 ชั่วโมง ตักเอาเปลือกออกให้หมด แล้วจึงใส่ผ้าส่งไป กดให้ผ้าจมน้ำเพื่อให้สีติดทั่วและไล่อากาศออกจากผ้า ต้มไปอีกสัก 1 ชั่วโมง จากนั้นปิดไฟ ทิ้งผ้าไว้ในนั้นจนน้ำหายร้อนหรือทั้งไว้ข้ามคืน ยิ่งแช่ไว้นานยิ่งทำให้สีสวยสดใส แล้วค่อยน้ำผ้ามาล้างน้ำเย็น ผึ่งให้แห้งก็เป็นอันเสร็จ

6.การย้อมถั่วดำ

แช่ถั่วดำในน้ำ 24 ชั่วโมงเพื่อให้สีจากถั่วดำออกมา จะได้น้ำสีม่วงๆ จากนั้นก็ตักเอาเฉพาะน้ำถั่วดำใส่ไว้ในขวดโหลที่เตรียมไว้ ใส่โซเดียมคาร์บอเนตหรือโซดาแอสเพิ่มเข้าไปเล็กน้อย เพื่อปรับค่าความเป็นกรดด่างค่ะ แล้วเราจะได้น้ำอีกสี ออกเป็นสีน้ำตาลอ่อน จากนั้นนำผ้ามาแช่ในน้ำถั่วดำ ปิดผ้าหรือแรปพลาสติก ทิ้งไว้อย่างน้อย 24 ชั่วโมง หรือหากมีเวลาก็ทิ้งไว้สัก 48 ชั่วโมงเพื่อให้สีติดยิ่งขึ้น เมื่อครบกำหนดแล้วให้นำผ้ามาล้างน้ำสะอาด พึ่งให้แห้ง ผ้าสีม่วงฟ้าคือผ้าที่แช่ในน้ำถั่วดำ ส่วนผ้าสีครีมหม่นคือผ้าที่แช่ในน้ำถั่วดำผสมโซเดียมคาร์บอเนตหรือโซดาแอส ให้อารมณ์วินเทจ

7.การย้อมดอกไม้หลายชนิด

เก็บดอกไม้หลากหลายๆชนิด ไม่ต้องกังวลว่าจะมีสีหรือไม่มี หรือว่าจะได้สีอะไร จากนั้นนำดอกไม้เหล่านั้นมากห่อด้วยผ่าที่ต้องการจะย้อม โดยเราต้องแช่ผ้าผืนนี้ในน้ำอุ่นให้นิ่มเสียก่อน เมื่อห่อดอกไม้เสร็จแล้วก็ใช้เชือกมัดห่อ เทน้ำใสขวดโหลหรือภาชนะอะไรก็ได้ นำผ้าห่อดอกไม้ใส่ลงไป เปิดฝาไว้ จากนั้นนำไปตากแดดอย่างน้อย 2 วัน พอโดดแดดแล้วน้ำจะเปลี่ยนสี ซึ่งสีอาจจะดูไม่สวย ดูเขียวๆ น้ำตาลหม่นๆ พอครบ 2 วันก็สามารถนำผ้าออกมาได้ แกะเอาดอกไม้ทิ้งไป นำผ้าไปซักน้ำสะอาด ตากให้แห้ง สีที่ได้อาจจะสร้างความประหลาดใจให้คุณได้มากทีเดียว เพราะสีที่ได้จากการผสมดอกไม้หลากหลายครั้งนี้ได้ออกมาเป็นสีชมพู

บทที่3

วิธีการดำเนินโครงงาน

3.1 วัสดุ อุปกรณ์ เครื่องมือ

1. ใบเตย

2. น้ำเปล่า

3. ผ้ามัดย้อม

4. หม้อ

5.เครื่องปั่น

6.กระชอน

7.ไม้คน


	3.2 ขั้นตอนการดำเนินโครงงานภาพที่3.1นำใบเตยมาตัดเป็นชิ้นเล็กๆ ภาพที่3.2นำใบเตยกับน้ำเปล่ามาใส่ในเครื่องปั่น

ภาพที่3.4ให้เทน้ำใบเตยลงในกระชอนเพื่อแยกน้ำกับใบเตย

ภาพที่3.5นำใบเตยไปต้มให้เดือดแล้วปิดไฟแล้วค่อยนำผ้าลงไปแช่อยู่กับน้ำสีใบเตย

ภาพที่3.6 นำผ้าไปตากจนแห้ง

ภาพที่3.7นำผ้าไปซักและเสร็จสมบูรณ์

บทที่4

ผลการดำเนินงาน

ตารางที่4.1ตารางแสดงผลการทดลองสีย้อมผ้าจากใบเตย

สีที่ใช้ในการย้อมผ้า	ปริมาณ	ผลการทดลอง
1.สีย้อมผ้าจากใบเตย	1กิโลกรัม	สีเข้มน้อย
	2กิโลกรัม	สีเข้มมาก
2.สีย้อมผ้าจากสารเคมี	ครึ่งซอง	สีเข้มสีเข้มน้อย
	1ซอง	เข้มมาก

จากตารางบันทึกผลการทดลองของสีย้อมผ้าที่ได้จากใบเตยและสีย้อมผ้าจากสารเคมีกลุ่มพวกเราพบว่า สีย้อมผ้าจากใบเตยจะเข้มมากหรือน้อยขึ้นอยู่กับปริมาณของใบเตยที่ทดลองซึ่งสีที่ได้นั้นไม่เป็นอันตรายต่อร่างกายแต่สีย้อมผ้าจากสารเคมีมีสีเข้มมากก็จริง แต่สีที่ได้นั้นอาจเป็นอันตรายต่อร่างกายได้โดยกลุ่มพวกเราจะใช้วิธีการมองจากสายตาโดยการเทียบสีย้อมผ้าจากใบเตยกับสีย้อมผ้าจากท้องตลาดว่าสีไหนมีสีเข้มกว่ากัน

4.2การนำไปใช้

เพื่อนำผ้าที่ย้อมจากสีใบเตยนำมาใช้เป็นผ้าเช็ดหน้าเพราะในผ้าที่กลุ่มพวกเราย้อมมาเป็นสีจากธรรมชาติและไม่มีสารเคมีปนเปื้อนในผ้าที่ย้อมจากใบเตยทำให้เราสามารถนำมาใช้เช็ดหน้าอย่างปลอดภัยไร้สารเคมี มีกลิ่นหอมจากใบเตยและประหยัดเงินในการซื้อผ้าเช็ดหน้าอีกด้วย

บทที่5

สรุปอภิปรายและข้อเสนอแนะ

5.1 สรุปผลการดำเนินงานโครงงาน

จากผลการทดลองจะสรุปได้ว่า การนำใบเตยที่ไร้สารเคมี เราสามารถนำมาทำเป็นผลิตภัณฑ์ในการย้อมสีผ้า เราได้ผลิตภัณฑ์ตามที่ต้องการและ มีประสิทธิภาพที่ไม่เป็นอันตรายต่อสุขภาพ สีย้อมผ้าที่เราย้อมมาจะกลิ่นจากใบเตยจะติดทนนาน และที่สำคัญเป็นการประหยัดค่าใช้จ่ายและใช้เวลาว่างให้เป็นประโยชน์

5.2 ปัญหาและอุปสรรค